Για όσα δεν κάναμε...
Πριν λίγες ημέρες ο Ιωάννης Λαδάς, ένας από τους πρωτεργάτες της 21ης Απριλίου, άφησε την τελευταία του πνοή. Αξιωματικός, πολεμιστής σε όλους τους εθνικούς αγώνες, ιερολοχίτης, άνθρωπος που όλη του η ζωή ήταν ένας πόλεμος. Κάποια στιγμή, κοντά στον Απρίλιο του 1967, εκείνος μαζί με άλλους αξιωματικούς, πήρε μία απόφαση ζωής. Μαζί με άλλους αξιωματικούς του στρατού μας, μετείχε στο εγχείρημα της 21ης Απριλίου, σε αυτό που άλλοι το λένε επανάσταση, άλλοι χούντα, Σημασία αυτό δεν έχει. Αυτό θα το κρίνει η Ιστορία. Αυτό που έχει σημασία ήταν ότι το καθεστώς εκείνο, όπως και να το χαρακτηρίζει ο κάθε ένας, επικράτησε επτά χρόνια. Και όποιος καταλάβει, κατάλαβε...Με αφορμή λοιπόν τον θάνατο του Λαδά, μου έρχεται στο μυαλό, ένα προσωπικό βίωμα. Είχα την τιμή να τον γνωρίσω, γιατί είναι τιμή να γνωρίζεις κάποιον που αν μη τι άλλο πέρα από την όποια ιδιότητά του πολέμησε για αυτή την Πατρίδα, κάποια χρόνια πριν αρχίσουν να τον ταλαιπωρούν τα προβλήματα υγείας του. Ο λόγος του κοφτός, αλλά ταυτόχρονα και φορτισμένος συναισθηματικά από πολλές καταστάσεις. Στρατιωτικός, πολεμιστής, στέλεχος μία κυβέρνησης. Και από την αναγνώριση, από την παντοδυναμία, στην φυλακή. Όλα αυτά είναι φυσικό να έχουν κάνει έναν άνθρωπο μεστό σε εμπειρίες και γνώση. Συζητώντας μαζί του, του έθεσα και ερωτήματα διάφορα, ασκώντας και ίσως κάποια καλόπιστη κριτική για τις ημέρες του καθεστώτος που πιστά και με αξιοπρέπεια υπηρέτησε. Σε κάποια στιγμή γύρισε και μου είπε: «δυστυχώς δεν θα έπρεπε να είμαστε υπόλογοι για αυτά που κάναμε, αλλά για όσα δεν κάναμε....». Και συνέχισε λέγοντας πως δυστυχώς πολλά ήταν αυτά που έπρεπε να κάνει το καθεστώς της 21ης Απριλίου και δεν έκανε. Πολλά τα οποία ίσως και να έδιναν έναν χαρακτήρα πιο επαναστατικό και πιο μαζικό στο καθεστώς. Σίγουρα είχε πει, δεν θα είχαμε ούτε εμείς, ούτε η πατρίδα μας αυτή την κατάληξη.
Αυτή η φράση του συγχωρεμένου Λαδά, ίσως είναι πέρα από ο,τιδήποτε και μία ιδεολογική κριτική για το καθεστώς. Το καθεστώς που αρέσει δεν αρέσει προσέφερε σε αυτόν τον τόπο. Δεν κατάφερε όμως να γίνει ίσως αυτό που ο ίδιος ο Λαδάς είπε, δεν κατάφερε να γίνει πιο επαναστατικό, δεν κατάφερε ίσως να δώσει μία ιδεολογία, ένα όραμα το οποίο θα έμενε για πάντα. Ίσως σε αυτό να μην έφταιγαν τελικά οι πρωταίτιοι του καθεστώτος αυτού. Και αυτό φάνηκε αργότερα, όταν στις προσπάθειες του χώρου που υποτίθεται ότι εξέφραζε την 21η Απριλίου, απουσίασαν στελέχη και παράγοντες του ίδιου του καθεστώτος! Που ήταν οι τόσοι υπουργοί και υφυπουργοί; Οι τόσοι γραμματείς, νομάρχες, πρόεδροι φορέων και οργανισαμών, τα τόσα στελέχη; Που ήταν όταν οι νέοι της ΕΝΕΠ αντιμετώπιζαν μαρξιστές και φιλελεύθερους, που ήταν όταν διώκονταν τόσοι και τόσοι άνθρωποι, μόνο και μόνο επειδή βρέθηκαν να υπηρετούν το καθεστώς λόγω της ιδιότητάς τους; Δεν θέλω πραγματικά να έρθω σε καμμία αντίθεση με ανθρώπους που υπηρέτησαν και καλά έκαναν, την 21η Απριλίου. Δεν είναι σκοπός μου. Άλλωστε τα χρόνια έχουν περάσει και οι καταστάσεις μπορούν να ειδωθούν πλέον από ένα πιο ψύχραιμο πρίσμα. Απλά, η 21η Απριλίου, ήταν μία ευκαιρία να φτιαχτεί κάτι στην πατρίδα μας, το οποίο τελικά δεν φάνηκε ότι φτιάχτηκε. Κάτι το πραγματικά επαναστατικό, εθνικιστικό και ιδεολογικά δομημένο. Μία ευκαιρία ή οποία από ό,τι φάνηκε, μάλλον δεν αξιοποιήθηκε σωστά. Και αυτό δεν είναι κάτι που το εκφράζω εγώ ή κάποιοι άλλοι. Το εξέφρασε ένας από τους πρωτεργάτες της 21ης Απριλίου, ο Ιωάννης Λαδάς.
Έχοντας στη σκέψη μου τα λόγια του, εύχομαι κάποια στιγμή όλοι εμείς, που μας αποκαλούν φασίστες, ακροδεξιούς, αυγά του φιδιού, ή ο,τιδήποτε άλλο χαρακτηρισμό μας προσάπτει το σύστημα, όλοι όσοι ανήκουμε σε αυτό που λέμε εθνικιστικό και πατριωτικό χώρο, να μη βρεθούμε μετά από χρόνια στη θέση να πούμε το δικό μας «για όσα δεν κάναμε...
Τάσος Δημητρακόπουλος
